Definicje,  Inne,  Postępowanie cywilne,  Postępowanie karne,  Postępowanie sądowe,  Wypadek w rolnictwie,  Wypadek za granicą,  Wypadki drogowe,  Wypadki przy pracy

OBOWIĄZEK NAPRAWIENIA SZKODY W POSTĘPOWANIU KARNYM (art. 46 k.k.)

Przewidziany w art. 46 k.k. obowiązek naprawienia szkody jest, po nowelizacji z dnia 20-02-2015 roku, środkiem kompensacyjnym i co ważne mają do niego zastosowanie przepisy prawa cywilnego. Celem wprowadzenia do polskiego kodeksu karnego takiej regulacji jest przede wszystkim orzekanie w ramach procesu karnego na podstawie przepisów prawa cywilnego, poza możliwością zasądzenia renty, obowiązku naprawienia w całości lub w części wyrządzonej przestępstwem szkody.

Istotne dla pokrzywdzonego jest to, że sąd w wyroku karnym zazwyczaj nie wskazuje terminu na wykonanie obowiązku naprawienia szkody. Zatem, jakie niesie to za sobą skutki i jakie możliwości taki zapis daje osobom na rzecz których zasądzono obowiązek naprawienia szkody z art. 46 k.k.?

Jak stanowi art. 196 k.k.w. w razie orzeczenia takiego obowiązku na rzecz osoby, która nie brała udziału w sprawie, sąd z urzędu i bez pobierania żadnych dodatkowych opłat, przesyła tytuł egzekucyjny pokrzywdzonemu lub innej osobie uprawnionej, na której rzecz zasądzono określoną należność. W tej sytuacji tytułem egzekucyjnym jest prawomocne orzeczenie, w którym to sąd karny zasądza obowiązek naprawienia szkody (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.). Sąd przesyła taki tytuł bez dodatkowego wniosku uprawnionych, ale nie nadaje mu z urzędu klauzuli wykonalności. Uzyskanie klauzuli leży bowiem po stronie osoby zainteresowanej, a więc tej na rzecz, której zasądzono obowiązek naprawienia szkody. O taką klauzulę występują przede wszystkim osoby, które chcą zainicjować postępowanie egzekucyjne.

Podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie z dyspozycją art. 196 k.k.w. sąd z urzędu przesyła tytuł egzekucyjny zawierający należność z tytułu obowiązku naprawienia szkody jedynie wobec osoby, która nie brała udziału w sprawie. Niestety może budzić to pewne wątpliwości z uwagi na to, że nawet przesłuchanie w charakterze świadka na etapie postępowania przygotowawczego jest już swego rodzaju „udziałem w sprawie”. Należy jednak przyjąć wąskie rozumienie tegoż „udziału” i przyjąć, że dotyczy to udziału w postępowaniu w charakterze strony, tj. oskarżyciela posiłkowego bądź powoda cywilnego. Za taką interpretacją przemawia przede wszystkim racjonalność ustawodawcy, a co za tym idzie ratio legis cytowanego przepisu. Bowiem w postępowaniu sądowym tylko strony mają dokładną wiedzę co do przebiegu procesu i mogą podjąć czynności związane z dochodzeniem zasądzonych na ich rzecz należności tytułem obowiązku naprawienia szkody. Trudno takiej wiedzy wymagać od osób, które brały udział jedynie w konkretnych czynnościach i to na początku postępowania. Za taką interpretacją przemawia również treść przepisu § 376 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, który w przeciwieństwie do art. 196 k.k.w., wprost zobowiązuje do przesłania tytułu egzekucyjnego każdemu uprawnionemu.

Do zwiększenia znaczenia obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za krzywdę przyczyniło się niewątpliwie wprowadzenie przez ustawodawcę mechanizmów oddziałujących na sprawcę w taki sposób, aby zapewnić jego wykonanie. Mając na uwadze powyższe każde prawomocne orzeczenie nakładające obowiązek naprawienia szkody i nadające się do egzekucji jest roszczeniem majątkowym i może stanowić tytuł egzekucyjny. Co więcej przepis art. 107 § 2 k.p.k. przewiduje możliwość nadania klauzuli wykonalności takiemu tytułowi według przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Z ogólną zasadą wyrażoną w art. 9 § 1 k.k.w., orzeczenie staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia. Zatem do przesłania tytułu egzekucyjnego powinno dochodzić po uprawomocnieniu się wyroku karnego zasądzającego środek kompensacyjny w postaci naprawienia szkody. Od tego też momentu możliwe staje się nadanie mu klauzuli wykonalności.

Obowiązek naprawienia szkody pełni dwie funkcje. Uzyskanie odszkodowania całkowitego lub częściowego na podstawie art. 46 § 1 k.k. nie służy jedynie korzyści pokrzywdzonego, polegającej na skróceniu czasu i ograniczeniu czynności niezbędnych do uzyskania rekompensaty za poniesioną szkodę, lecz także ma na celu wymierzenie sprawcy pewnej dolegliwości. Brak wskazania w orzeczeniu terminu na wykonanie tego obowiązku skutkuje tym, iż prawomocne orzeczenie karne stanowi tytuł egzekucyjny, któremu niemalże natychmiast może zostać nadana klauzula wykonalności, a co za tym idzie może zostać zainicjowane postępowanie egzekucyjne skierowane w majątek sprawcy. Ponadto nie sposób nie zauważyć, że ta swego rodzaju rekompensata dla pokrzywdzonego zasądzona w toku sprawy karnej nie powoduje u niego konieczność wytoczenia kosztownej często sprawy cywilnej. Podobnie, jeżeli pokrzywdzony zamierza dochodzić swoich praw na drodze postępowania cywilnego kwoty zasądzone w sprawie karnej pomogą sfinansować np. koszty leczenia, do czasu wyrokowania w sprawie cywilnej. Należy jednak pamiętać, że jeżeli zostaną zasądzone jakiekolwiek kwoty tytułem częściowego naprawienia szkody, to Zakład Ubezpieczeń może pomniejszyć należną wypłatę o tę kwotę.

Podsumowując obowiązek naprawienia szkody przewidziany w treści art. 46 § 1 k.k. chociaż jest zasądzany w toku sprawy karnej, jest konstrukcją o podłożu cywilistycznym, tzn. spełnia funkcję kompensacyjną, nie jest środkiem karnym, a jedynie materialną formą rekompensaty szkody doznanej w skutek przestępstwa. Dlatego, też kwoty zasądzone w toku sprawy karnej na bazie tego przepisu nie są wysokie, jednakże z uwagi na charakter spraw, w których są zasądzane, są pomocne np. dla podejmowania leczenia po wypadku, zakupu leków, itp.

 

Adwokat Iwona Wachel Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego w Rzeszowie. Jako adwokat w ramach swojej praktyki zajmuje się m.in. prawem cywilnym oraz prawem karnym z uwzględnieniem etapów obejmujących postępowanie przygotowawcze, proces sądowy, postępowanie wykonawcze. Specjalizuje się w sprawach odszkodowawczych z uwzględnieniem wypadków komunikacyjnych, wypadków przy pracy, wypadków w rolnictwie, wypadków za granicą, błędów medycznych oraz naruszenia dóbr osobistych.

2 komentarze

  • A. K

    Witam maialm do spłaty odszkodowanie od maja 2009 roku z dniem dzisiajeszym splacilam calasc ale moja pokrzywdzona powiedziałam że nie zamyka drogi do dalszych roszczenien czy ma takie prawo. Odszkodowanie było wyrokiem sądu

    • Adwokat Iwona Wachel

      Witam,

      Nie wskazała Pani czy te środki zasądził Pani Sąd cywilny czy karny. Przy założeniu że to świadczenie o którym Pani pisze było wynikiem wyroku sądu karnego, to pokrzywdzona ma rację w części. Jednakże, wszystko zależy od tego czy wypłacona kwota naprawiła jej szkodę, czy też nie. Poza tym, pokrzywdzona dla dochodzenia przeciwko Pani jakichkolwiek roszczeń będzie zmuszona wstąpić na drogę postępowania sądowego (sąd cywilny) i w toku tego postępowania udowodnić zakres swojej szkody i wykazać, że pomimo wyroku sądu karnego wypłacona kwota w całości nie naprawiła jej szkody. Jeżeli natomiast kwota odszkodowania wynikała z treści wyroku sądu cywilnego, to poszkodowana będzie musiała ponownie wystąpić na drogę postępowania cywilnego i wykazać, że wystąpiły nowe nieznane sądowi okoliczności (tj. np. pogorszenie stanu zdrowia) a będące skutkiem wypadku. Wykazanie w/w nie jest ani łatwe ani oczywiste.

      Zapraszam do kontaktu.

      Adw. Iwona Wachel

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *