W pierwszej kolejności należy podkreślić, że kwestia możliwości domagania się zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej była już omawiana w jednym z wcześniejszych artykułów. Mając jednak na uwadze, że wskazany w przywołanym artykule okres przedawnienia wynoszący 20 lat może prowadzić między innymi do pytania, co w sytuacji kiedy wypadek miał miejsce przed dniem wejścia w życie treści art. 446 § 4 kodeksu cywilnego czyli obecnej podstawy dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej. Przepis ten zaczął obowiązywać jednak dopiero od dnia 3 sierpnia 2008 r. Zatem jak wygląda sytuacja kogoś, kto stracił osobę najbliższą w wyniku zdarzenia przed 3 sierpnia 2008 roku?
Otóż sytuacja prawna takich osób poszkodowanych jest dokładnie taka sama jako osoby, która utraciła osobę najbliższą w skutek zdarzenia po 3 sierpnia 2008r. W jaki sposób? Jako że generalna zasada lex retro non agit ? czyli prawo nie działa wstecz, niejako utrudniła takim osobom domagania się zadośćuczynienia za zdarzenia sprzed 3 sierpnia 2008r. konieczne było znalezienie innej podstawy prawnej do dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej.
Co do zasady podstawę taką dawał art. 448 w związku z art. 23, 24 kodeksu cywilnego. Jednak prawie 2 lata trzeba było czekać na poparcie tego stanowiska przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, który uchwałą z dnia 22 października 2010 r., sygn. akt III CZP 76/10 stwierdził następujące: ?Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 KC w związku z art. 24 § 1 KC zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed 3.8.2008 r.?
W chwili obecnej nie ma już wątpliwości, iż taka jest właśnie podstawa dochodzenia roszczeń tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej w skutek wypadku sprzed dnia 3 sierpnia 2008r. W uzasadnieniu powyższej uchwały Sąd Najwyższy odniósł się do katalogu dób osobistych który ma charakter otwarty, Jak wynika z uzasadnienia do wskazanej powyżej uchwały katalog dóbr osobistych określony w art. 23 kodeksu cywilnego ma charakter otwarty. W doktrynie prawniczej i bogatym obecnie orzecznictwie sądów powszechnych w tego rodzaju sprawach przyjmuje się, że dobre osobistym są np. prawo do życia w rodzinie, więzi rodzinnych, prawo do prywatności, równości wobec prawa, pamięci o osobie zmarłej, kultywowanie pamięci po zmarłych. Wspomniane prawo do więzi rodzinnych stanowi fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlega ochronie prawnej m.in. na podstawie art. 18 i 71 Konstytucji RP, czy art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W jednym ze swoich wyroków Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uznał, iż: ?spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego. Biorąc pod uwagę wskazane wyżej przesłanki, poglądu tego nie można postrzegać jako nieuprawnioną próbę kreowania nowej postaci dobra osobistego.? (wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., sygn. IV CK 307/09).
Zatem mając na uwadze na powyższe należy wskazać, iż zgodnie z ugruntowanym już w dniu dzisiejszym stanowiskiem sądów powszechnych w Polsce, podstawą do dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienie doznane w związku ze śmiercią osoby najbliższej przed dniem 3 sierpnia 2008 r., stanowi art. 448 w związku z art. 24 § 1 kodeksu cywilnego. Podstawa ta opiera się na naruszeniu deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę poszkodowaną ze zmarłym za co takiej osobie będzie się należało zadośćuczynienie.
Podsumowując należy również pamiętać, iż z uwagi na fakt, że roszczenia za śmierć osoby najbliższej, która nastąpiła w wyniku przestępstwa, przedawniają się dopiero po upływie 20 lat od zdarzenia, oznacza to iż obecnie (29.07.2018r.) można jeszcze dochodzić tego rodzaju roszczeń z dnia najwcześniej 29.07.1998r. ? tj. 20 lat wstecz.
