Na dzień publikacji poniższego artykułu sytuacja prawna opiekunów osób niepełnosprawnych znacznie różni się w zależności od tego, kiedy powstała niepełnosprawność u podopiecznego (przed 18/25 rokiem życia czy po ukończeniu tego wieku).
Obecny stan prawny wpływa na sytuację finansową opiekunów osób niepełnosprawnych powstał w skutek nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz jej wejściu w życie 30 czerwca 2013 r. Przed tą datą wszystkim opiekunom osób niepełnosprawnych, którzy zrezygnowali z wykonywania pracy zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad tą osobą przysługiwało świadczenie pielęgnacyjne. Po wejściu w życie nowelizacji sytuacja opiekunów zmieniła się diametralnie i w większości przypadków opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych otrzymywali specjalny zasiłek opiekuńczy, którego wysokość wynosiła zaledwie 520 zł miesięcznie, a od listopada tego roku 620,00 zł miesięcznie. W porównaniu do świadczenia pielęgnacyjnego, którego obecna wysokość to 1.477,00 zł, różnica wynosi 857,00 zł miesięcznie.
Tymczasem Trybunał Konstytucyjny orzeczeniami z dnia 5 grudnia 2013 r. oraz 21 października 2014 r. stwierdził, że wyżej opisana nowelizacja a w zasadzie dokonanie tak krzywdzącego rozróżnienia opiekunów w zależności od momentu powstania niepełnosprawności przez ich podopiecznych jest niezgodna z konstytucją. (sygn. K 27/13 z dn. 05.12.13r. i sygn. akt K 38/14 z dn. 21.10.14r.). Kwestionowane przepisy różnicujące sytuację opiekunów osób niepełnosprawnych są niezgodne m.in. z art. 2, 32 i 69 Konstytucji.
Jeżeli więc Trybunał Konstytucyjny uznał art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych za niezgodny Konstytucją w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, to znaczy, że od dnia 23.10.2014 r., w którym weszło w życie omawiane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, powołany art. 17 ust. 1b nie może być stosowany w dotychczasowym kształcie swojej treści zakwestionowanej przez Trybunał Konstytucyjny.
Dlatego też na postawie art. 4171 kodeksu cywilnego w takiej sytuacji przysługuje obywatelowi, który został poszkodowany takim przepisem odszkodowanie od Skarbu Państwa. W sytuacji wydania orzeczenia przez TK w sprawie niekonstytucyjności jakiegokolwiek przepisu ustawy, osobie poszkodowanej tym przepisem należy się odszkodowanie wyliczane indywidualnie na podstawie jego sytuacji faktycznej, prawnej i materialnej.
Nie tylko TK ale i sądy powszechne zaczynają wydawać wyroki korzystne dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Tak też uczynił Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie w wyroku z dnia 22.01.2018r. o sygn. akt VI C 1995/16 ? gdzie zasądził na rzecz opiekuna osoby dorosłej kwotę: 33.642,49 zł. Postępowanie toczyło się przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Na koniec trzeba dodać, że zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich i Helsińska Fundacja Praw Człowieka wypowiedziała się jednoznacznie w zakresie konieczności uwzględniania wyroków TK oraz konieczność ich stosowania przy korzystaniu z przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych w tym przepisu, który został uznany za niekonstytucyjny.
Podsumowując mając na względzie Konstytucję, przepisy kodeksu cywilnego, ustawy o świadczeniach rodzinnych, wyroki TK, sądu cywilnego ? Sądu Rejonowego w Warszawie, i innych sądów powszechnych, ale też opinie prawne środowiska prawniczego, zasady stosowania prawa oraz konieczność uwzględniania wyroków TK przez wszystkiego organy Państwowe należy stwierdzić jednoznacznie, że opiekunowi dorosłej osoby niepełnosprawnej należne jest odszkodowania w wysokości i za okres w który doznał szkody, tj. otrzymywał kwotę mniejszą niż opiekun niepełnosprawnego dziecka, tzn., że za okres 3 lat będzie to kwota ok 30.000 zł. Trzeba tylko pamiętać, że każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny.