Inne,  Postępowanie cywilne,  Postępowanie karne,  Postępowanie sądowe

Odszkodowanie i zadośćuczynienie za mobbing

Pojęcie mobbingu jest w ostatnich latach nośnikiem głośnych spraw pracowników przeciwko pracodawcom. To co od dziesięcioleci kształtuje podstawy etyki pracy w krajach Europy zachodniej powoli gruntuje swoje orzecznictwo również w Polsce. Warto omówić ten temat nieco szerzej z uwagi na jego daleko idące konsekwencje w umocnieniu pozycji pracownika na rynku pracy i dbałości o warunki w jakich ta praca się odbywa.

Pojęcie mobbingu

Czym jest mobbing? Na to pytanie odpowiada ustawodawstwo: kodeks pracy w art. 943, orzecznictwo sądów powszechnych i szerokie omówienia autorytetów prawniczych. W myśl art. 943 § 2 kodeksu pracy o mobbingu możemy mówić, kiedy działania lub zachowania wobec pracownika polegają na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Powyższe można uznać za spełniające definicję mobbingu. Trzeba jednak pamiętać, że pracodawca, który nawet sam nie dopuszcza się takich czynów, jest odpowiedzialny za ich zaistnienie w swojej firmie. Kodeks pracy wskazuje również na obowiązek po stronie pracodawcy, co do prowadzenia polityki zmierzającej zapobieżeniu takich praktyk. Innymi słowy pracodawca powinien stworzyć takie warunki pracy, aby mobbing był niedopuszczalny. W razie uchybienia wskazanemu obowiązkowi konsekwencje prawne mobbingu zawsze będzie ponosił pracodawca, bez względu na to, czy to on dopuścił się wobec pracownika zabronionego zachowania, czy też takie zachowanie jedynie tolerował.

Oczywistą podstawą prawną do dochodzenia przez pracownika roszczeń w odszkodowawczych w takiej sytuacji są przepisy art. 943§ 3 i 4 kodeksu pracy. Warto wiedzieć, że na podstawie art. 943§ 3 kp pracownik, który w skutek mobbingu doznał rozstroju zdrowia może domagać się odpowiedniego zadośćuczynienia za krzywdę. Ponadto w art. 943 § 4 kp wskazana jest okoliczności, w której to pracownik może domagać się odszkodowania w kwocie nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę w sytuacji, kiedy rozwiązał umowę wskutek mobbingu.

Czy wobec takiego uregulowania w kodeksie pracy możliwe jest również dochodzenia przez pracownika od pracodawcy roszczeń, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego?

 Typy roszczeń na podstawie kodeksu cywilnego

Odpowiadając na powyższe pytanie, należy wskazać bez najmniejszych wątpliwości, iż jak najbardziej jest to możliwe i uzasadnione. Ponadto takie stanowisko poparł już wielokrotnie Sąd Najwyższy, cyt: Skoro mobbing jest kwalifikowany jako delikt (wykroczenie przeciw prawu), a jego istota zawsze polega na naruszaniu dóbr osobistych pracownika (takich jak godność, dobre imię, zdrowie), to należy przyjąć, że pracownik może skorzystać z cywilnoprawnych roszczeń służących ochronie tych dóbr (art. 24 § 1 i 2 kodeksu cywilnego). Tak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 października 2009 r. sygn. akt II PK 105/09.

Sąd Najwyższy wskazał dalej, iż w literaturze prawniczej dotyczącej mobbingu dominuje pogląd, zgodnie z którym pracownik może wystąpić przeciwko swojemu prześladowcy, ale również z roszczeniami wywodzonymi bezpośrednio z przepisów prawa cywilnego, można wystąpić m.in. o:

1. ustalenie, że ma lub miało miejsce zachowanie, które można charakteryzować jako mobbing. Co stanowi wstęp do postępowania odszkodowawczego. Jednak jako takie jest zdarzeniem prawotwórczym opartym na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Nie ma jednak konieczności wytaczania tego postępowania przed właściwym postępowaniem cywilnym o odszkodowanie, chyba że jest kwestia wysoce sporna i wymaga ustalenia z uwagi na brak innych rozstrzygnięć w tej sprawie – postępowanie z zakresu prawa pracy czy prawa karnego.
2. zaniechanie naruszania dóbr osobistych pracownika w związku z mobbingiem;
3. dopełnienie czynności koniecznych do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, zwłaszcza do zachowania się w odpowiedni sposób czy  złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i formie, np. przeprosin;
4. zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek naruszenia dóbr osobistych;
5. naprawienie szkody wyrządzonej naruszeniem dóbr osobistych;

6. naprawienie szkody wyrządzonej rozstrojem zdrowia spowodowanym mobbingiem;

Podsumowując rozważania Sądu Najwyższego należy wskazać, iż obecnie dominuje stanowisko, które jednoznacznie podkreśla rolę stosowania przepisów prawa cywilnego, a co za tym idzie roszczeń z niego wynikających, nawet pomimo wprowadzenia regulacji zawartych w art. 943kp.

Trzeba jednak pamiętać, że decydując się na dochodzenie roszczeń na zasadach ogólnych to na pracowniku spoczywa ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności deliktowej, tj. winy pracodawcy (przełożonego) i bezprawności, jak też wskazania na wyrządzoną tym działaniem szkodę oraz wykazać, że szkoda powstała w skutek działania pracodawcy (adekwatny związek przyczynowo-skutkowy), np. rozstrój zdrowia, fizycznego czy psychicznego.  W takiej sytuacji konieczne jest przedstawienie jak najszerszego materiału dowodowego, w tym dokumentacji medyczne z której wynika, kiedy i w jakich okolicznościach doszło do rozstroju zdrowia i w skutek jakich działań do tego doszło. Ponadto w tego rodzaju sprawach zeznania świadków są niezwykle pomocne, mogą to być inni (byli lub obecni) pracownicy tej firmy, rodzina czy przyjaciele, jeżeli posiadają informacje w tym zakresie.

Podsumowanie

Mobbingiem jest zachowanie:

  1. dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, 
  2. polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, 
  3. wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, 
  4. powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, 
  5. powodujące izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. 

Dlatego aby móc mówić o mobbingu wszystkie te cechy wyżej wymienione muszą być spełnione łącznie – tak SN w wyroku z dnia 11 lutego 2014 r., sygn. akt I PK 165/13).

W takiej sytuacji, osoba, która doświadczyła mobbingu może domagać się zadośćuczynienia i odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu pracy jak i na podstawie przepisów typowo cywilistycznych.

Adwokat Iwona Wachel Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego w Rzeszowie. Jako adwokat w ramach swojej praktyki zajmuje się m.in. prawem cywilnym oraz prawem karnym z uwzględnieniem etapów obejmujących postępowanie przygotowawcze, proces sądowy, postępowanie wykonawcze. Specjalizuje się w sprawach odszkodowawczych z uwzględnieniem wypadków komunikacyjnych, wypadków przy pracy, wypadków w rolnictwie, wypadków za granicą, błędów medycznych oraz naruszenia dóbr osobistych.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *